China Mieville "Elçilik Kenti"

China Mieville, Elçilik Kenti'nde önce dili, sonra anlamı, aslında baştan sona okuru allak bullak ediyor. En azından beni yine o hale getirdi diyebilirim. Zira anlam üzerine düşünürken ve anlamları kaybetmekten böyle korkarken, anlam olmaktan ya da Mieville'ın Elçilik Kenti'nde değindiği üzere "dil olmaktan" bahseden bir kurgunun üzerimde başka bir etki yaratması en azından benim için mümkün değildi.

Roman hakkında yazmaya devam etmeden önce (aslında yazmaya çalışmaya devam etmeden önce demek daha doğru olur) belirtmek isterim ki bu okuduğum zor bir Mieville romanıydı ve İngilizcesi'nden başladığım romanı Yordam Kitap'ın Yordam Edebiyat'ından çıkan çeviri ile tamamladım. 

Elçilik Kenti'ni başkarakter Avice Benner Cho'dan okuyoruz aslında. Arieka'da da geçen roman, Mieville'ın bürokrasiyi, politikayı, postmodernizmi, dili, anlam ve anlamın sınırlarını kendi garip kurgusu içinde benzersiz biçimde sunduğu bir roman halinde karşımıza çıkıyor. Öyle bir çıkıyor ki, anlamak için çaba harcadığınız bir kurguyu anlamaya başladıkça önce Derrida aklınıza gelmeye başlıyor, sonra Bas-Lag serisi'ndeki farklı "tür"leri anımsıyorsunuz ancak burada türler arasındaki ayrışmanın biçimsel olduğu kadar dil ile de bağlantılı olduğunu görüyorsunuz. Nasıl mı? Arieka'da farklı türlerin bir arada yaşamasının politik sınırları ve bağlayıcılıkları, antlaşmaları olduğu kadar bunun dil üzerinden daha doğrusu iletişimin farklı bir yönü üzerinden de ilerlediğini görüyorsunuz. Kitabı anlatmak o kadar zor geliyor ki şu an, Habermas fırlayıp müdahale etse ve iletişimsel eylemi Mieville kurgusu üzerinden anlatmaya kalksa hepimiz sürecin sonunda ya boş gözlerle tavana bakarız ya da aydınlanma yaşayıp "hmmm"larız gibi geliyor. 

Mekan kurgusunda da "garip kurgu"sunu konuşturan Mieville, kurguladığı şehirleri canlı bir hale sokuyor. Organik bir formdaki yapılar haline gelmiş yaşam alanlarından bahsediyoruz mesela Elçilik Kenti'nde. Öte yandan merkez - çevre arasındaki iletişimin de organik bağlar üzerinden kır - kent ayrımını kapsayacak şekilde kurgu içinde var olduğunu hala görmek mümkün. Örneğin farklı bölümlerde okurun denk gelebileceği üzere şehir merkezinin çevreye olan bağlılığının günümüz şehrinin çevrenin - mesela - tarım yapılan çevre ile olan ilişkisini kalıp olarak Mieville da kullanmış. Fakat müdahalesinin kurguyla bütünleştirdiği yer buradaki akışın organik bir mekanla bütünleşmiş olan organik kanallar aracılığıyla olması. Bir başka ilginç örnek de kapitalizmin birçok göstergesinin can çekişmekte olan ekonomilerde kendisini hala nasıl can çekişir halde göstermeye çalışıyor oluşuyla ilgili küçük küçük birçok örneğin Elçilik Kenti'nde karşımıza çıkması. 

Çok dağılıyor ve dağılmadan yazmam mümkün değil galiba.

Postmodernizmin yarattığı anlam krizi içinde anlam üzerindeki denetimin siyasi boyutu üzerinden giden politik hamlelerin kurgudaki ağırlığını hatta kurgunun iskeleti oluşunu görmemek mümkün değil. Yani ben böyle okudum. Madem Mieville anlamın böylesi bir hareketliliğinden bahsediyor, o zaman böyle devam edelim. Anlam üzerindeki denetimle sömürge oluşturma, denetleme, idare etme ya da istila etme gibi tüm hareketler kurgu içinde mevcut. Yazarın bunları dil üzerinden geliştirdiği ilginç bir sistemle okura sunması da bence Mieville'a yine hayran bırakan bir nokta olmuş. Anlam kontrolü ile kitleler üzerindeki denetimin sınırsızlığı, Mieville'ı postmodernist yapıyor mu yoksa romanı devasa bir postmodernizm eleştirisine mi götürüyor, bu da soru işareti olarak burada kalsın yoksa ben yazıyı uzatıp ne anlattığımı da unutup başka yerlere giderim.

China Mieville yaşayan en büyük yazarlardan biridir benim için. Hala okumayan, yazarla hala tanışmamış olan varsa lütfen gidip tanışsın ancak benim tavsiyem ilk okuyacağı kitabı Elçilik Kenti olmasın. Başka bir romanından başlasın. Bunu sonlara saklayıp. Bu kasırgayı sonlara saklayın.